Η κινεζική ανάπτυξη σε πήλινα πόδια

Η κινεζική ανάπτυξη σε πήλινα πόδια
Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

....πέραν του τεχνολογικού ελλείμματος, όπως βέβαια και εκείνου του βιοτικού επιπέδου, που παραμένει ασύγκριτο για χώρα με φιλοδοξία παγκόσμιου ρόλου, υπάρχει ακόμη το δημογραφικό έλλειμμα, που πιθανώς ν' αποδειχθεί καθοριστικότερο όλων. Ενώ μνημονεύεται για την Κίνα «επερχόμενη δημογραφική έκρηξη ισχυρότερη από την πυρηνική», εν τούτοις τα στοιχεία της κινεζικής δημογραφίας για το μέλλον παραμένουν απογοητευτικά. Ηδη η Ινδία, με σαφώς μικρότερο πληθυσμό, αναμένεται ότι θα ξεπεράσει την Κίνα το 2030. Για κάθε Ινδή αντιστοιχούν τρεις γεννήσεις, για κάθε Ευρωπαία 1,5, ενώ για κάθε Κινέζα μόνον μία. Στην ιστορία, δεν υπάρχει παράδειγμα ηγεμονικής χώρας χωρίς ισχυρή δημογραφική ιδιοσυστασία, έστω και αν αυτή βασίστηκε σε ισχυρές ενέσεις μεταναστευτικού πληθυσμού, όπως η Αμερική κατά τους τελευταίους δύο αιώνες και η Ευρώπη μεταπολεμικά. Με την Κίνα, παρά τον επιβλητικό πληθυσμιακό όγκο της, εξειδικευμένες προβλέψεις εντοπίζουν δημογραφική παρακμή για το άμεσο μέλλον. Με την καθεστωτική πολιτική της εκ των άνω ενθάρρυνσης του «μοναδικού τέκνου» ανά οικογένεια, η καθαρή αύξηση του κινεζικού πληθυσμού αποβαίνει βραδεία και προβληματική, ενώ συχνά υπολείπεται του απαιτούμενου για την αναπαραγωγή ορίου. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του κινεζικού πληθυσμού, 0,6%, συναγωνίζεται εκείνους της Αμερικής και της Ευρώπης, που έχουν ήδη κηρυχθεί σε δημογραφικό συναγερμό. Με τον έλεγχο των γεννήσεων και τις συστηματικές αποβολές, η Κίνα αποτελεί μια από τις λίγες χώρες στον κόσμο στις οποίες ο ανδρικός πληθυσμός υπερισχύει του θηλυκού. Ομως, λιγότερος γυναικείος πληθυσμός σημαίνει συνολικά μειωμένη τεκνοποιία και επιτάχυνση της γήρανσης στο άμεσο μέλλον. Με δείκτη γεννησιμότητος χαμηλότερο κατά 50% του παγκόσμιου μέσου όρου, νομοποιείται η αμφιβολία όσον αφορά τη μελλοντική οικονομική ισχύ και συνεπώς τον διεθνή ρόλο της χώρας. Σύμφωνα με τον γάλλο δημογράφο Εμανουέλ Τοντ, η δημογραφική εξασθένηση δεν σηματοδοτεί οικονομική ισχύ αλλά στασιμότητα. Εάν αυτό ισχύει για τη σημερινή Αμερική και Ευρώπη, γιατί δεν θα ισχύσει και για την αυριανή Κίνα; Η αναλογία των άνω των 60 ετών, 11% του συνόλου του σημερινού κινεζικού πληθυσμού, προβλέπεται να φτάσει το 30% το 2040, δηλαδή όσο και σε ευρωπαϊκό πλαίσιο.Σε τελική ανάλυση, η προαναγγελθείσα «δημογραφική έκρηξη» τοποθετεί την Κίνα σε τροχιά αντίθετη από την αναμενόμενη: παρά την αλματώδη αύξηση του ενεργού πληθυσμού, επεκτείνεται πολύ ταχύτερα ο αριθμός των συνταξιούχων, χωρίς να υπάρχουν περαιτέρω αποθεματικά νεανικού πληθυσμού ούτε δυνατότητες πληθυσμιακής εισφοράς και ανανέωσης από το εξωτερικό. Η κινεζική δημογραφία άγεται μοιραία στην οδό της στασιμότητος και έρχεται έτσι να συναντήσει την προηγηθείσα ιαπωνική. Η γήρανση του πληθυσμού αναπτύσσεται ταχύτερα από τις οικονομικές επιδόσεις. Παράλληλα, τα προηγούμενα της Ιαπωνίας και της Κορέας δείχνουν ότι το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του χαμηλού εργασιακού κόστους δεν διατηρείται παρά για σχετικά περιορισμένη μεταβατική περίοδο. Οταν το επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού ανέλθει, το πλεονέκτημα απορροφάται. Μόνον η τεχνολογία εξασφαλίζει πλεονεκτήματα με διάρκεια και γεωπολιτική εμβέλεια. Στην Ιαπωνία η γήρανση εμφανίστηκε μετά τον πλουτισμό, ενώ η Κίνα κινδυνεύει ν' αποδειχθεί η πρώτη μεγάλη χώρα που θα έχει γνωρίσει τη γήρανση και την πληθυσμιακή παρακμή προτού ακόμη πλουτίσει.